नमस्कार मित्रांनो,

सनातन ध-र्मात प्रत्येक स्त्रीची अशी इच्छा असते की जेव्हाही तिच्या जीवनाचा अंत होईल तेव्हा तिने सुवासिनी म्हणून निघून जावे आणि मृत्यूनंतर सोळा शृंगार करूनच अंतिम विधी केला जातो. 16 श्रृंगार म्हणजे काय आणि कोणत्याही विवाहित स्त्रीसाठी ते इतके महत्वाचे का आहे, तर आपल्याला प्रथमपासूनच माहित आहे की सोळा शृंगारांचे महत्त्व आहे. विवाहित स्त्रीला तिच्या अंत्यसंस्कारासाठी नेण्यापूर्वी 16 शृंगार केला जातो, याचेही शास्त्रीय कारण आहे.

पहिली वस्तू म्हणजे सिंदूर , लग्नाच्या वेळी भांगेत सिंदूर भरला जातो, 16 वस्तूंपैकी सर्वात महत्वाचे मानले जाते. सिंदूर विवाहित महिलेची ओळख देते. धार्मिक मान्यतेनुसार स्त्री आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी सिंदूर लावते. यानंतर दुसरी वस्तू म्हणजे बिंदी, बिंदी स्त्रीच्या चेहऱ्याची आभा आणखी वाढवते. पूर्वीच्या काळी कुमकुमची बिंदी वापरली जायची. मान्यतेनुसार स्त्रीच्या मधुचंद्राचे प्रतीक आहे.

त्याच बरोबर 2 भुवयीच्या मध्यभागी लावले जाते. त्यामुळे मन शांत राहते. नंतरची गोष्ट म्हणजे काजल, धार्मिक मान्यतेनुसार, काजळ वाईट नजरेपासून बचाव करण्याचे काम करते. त्यामुळे काजळाचाही 16 शृंगारमध्ये समावेश करण्यात आला आहे. सिंदूर ते मंगळसूत्राप्रमाणे मंगळसूत्र घालण्याचे वेगळे महत्त्व आहे. गळ्यात घातलेले मंगळसूत्र स्त्रीला जगण्याचा आधार देते, तेव्हा त्याचे अनेक शा-रीरिक फा’यदेही जगताना दिसतात.

यानंतर मेहंदी, हाताला मेहंदी लावणे हे शुभ प्रतीक मानले जाते. मेहंदीचे रंगने पतीच्या प्रेमाच्या खोलीचे प्रतीक मानले जाते. यानंतर वस्तू येते ती बांगड्या, काचेच्या बांगड्या घालणे शुभ मानले जाते. लाल आणि हिरव्या बांगड्या विवाहित स्त्रीचे सौंदर्य आणखी वाढवतात. यानंतर जोडवी, हिंदू ध-र्मात विवाहित महिलेने पायात जोडवी घालणे बंधनकारक मानले जाते. ही महत्त्वाची वस्तू मानली जाते.

गजरा हा देखील महत्वपूर्ण आहे, सिंदूर लावण्याबरोबरच केस सजवण्याची प्रथा फार पूर्वीपासून आहे. पूर्वीच्या काळी स्त्रिया केसांत चंदन वगैरे सुवासिक धूप लावत, ज्याने त्या सजल्या जात. चांगले बांधलेले आणि सजवलेले केस हे आनंदी स्त्रीचे प्रतीक मानले जात असे. यासोबतच आपल्याला लाल रंग दिसून येतो, हिंदू धर्मात, लाल रंगाला भरपूर महत्व दिल जाते कारण ते शुभ आणि आनंदाचे लक्षण मानले जाते.

मातेला लाल रंगाची चुनरीही अर्पण केली जाते. यासोबतच वै-वाहिक जीवन ,विवाहित स्त्रीसाठी हा एक आवश्यक अलंकार मानला जातो तो म्हणजे कानात कुड्या घातलेल्या. महिलांचे सौंदर्य वाढवण्यासाठी, जे आ-रोग्याशी सं-बंधित देखील मानले गेले आहे. कुंड्या धारण करणे हे नेहमी चांगल्या गोष्टी ऐकण्याचे प्रतीक आहे, ज्यामुळे ते नेहमीच 16 शृंगार मध्ये समाविष्ट केले गेले आहेत.

आपल्याला काही धार्मिक मान्यता ऐकायला मिळतात, कमरपट्टा हे स्त्रीच्या घराप्रती असलेल्या जबाबदाऱ्यांचे प्रतीक मानले जाते. तुम्ही तुमच्या जबाबदाऱ्या किती चांगल्या प्रकारे पार पाडल्या हे आपण कमरबंदातून पाहतो. शेवटी पायल ,पैंजन नेहमीच शुभ आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे. घरातील सून ही घराची लक्ष्मी मानली जाते. घरातील सुख-समृद्धी टिकवण्यासाठी सर्व विवाहित महिलांच्या श्रृंगारात पायघोळ आवश्यक मानले गेले आहे.

तुम्हाला सोळा शृंगार समजले, पण मृत्यूच्या वेळी सुवासिनी स्त्रीला सोळा श्रृंगार केला जातो, कारण सनातन ध-र्मात असे मानले जाते की जेव्हा स्त्री आणि पुरुष विवाह करतात, तेव्हा ते अनेक ज न्म एकमेकांसोबत राहतात. एका महिलेचा तिच्या पतीच्या उपस्थितीत हा मृत्यू होतो. त्यामुळे ती विवाहिता म्हणून जशी राहायची तशीच पतीच्या घराचा निरोप घ्यायची तिची इच्छा असते. ज्या पद्धतीने तिने सजून धजून घरात पहिल्यांदा प्रवेश केला होता तसेच शेवटी बाहेर पडताना तिला सजवले जाते.

अजून एक कारण आहे ते म्हणजे सनातन धर्मात विवाहाचे महत्त्व खूप आहे. अशा स्थितीत सर्व विवाहित महिलांची इच्छा असते की त्यांनी आपल्या पतीपासून कधीही विभक्त होऊ नये आणि पुढील आयुष्यातही त्यांनी अशाच प्रकारे सुखी आणि समृद्ध व्हावे. पतीला सोडून ती जात असते म्हणून ती श्रृंगाराच्या सर्व वस्तू सोबत घेऊन जाते कारण सर्व वस्तू त्याच्या सुख-समृद्धीचे प्रतिक असतात, जे तिला पुढील जन्मातही चालू ठेवायचे असते.